اما امتیازات این هنر- صنعت تولید خطه شگفت‌انگیز گلستان زمانی بیشتر از گذشته مورد توجه قرار گرفته است که محقق و پژوهشگر سرشناس فرش ترکمن، استاد نیازمحمد نیازی به بررسی و تحقیق در زمینه این نوع فرش پرداخت؛ استادی که معروف به نیازجان بود و به عنوان پدر فرش ترکمن شناخته شد.
این هنرمند در نخستین روزهای سال 89 (6 فروردین) پس از سال‌ها تلاش و کوشش در زندگی هنری‌اش در سن 86 سالگی و بر اثر عارضه قلبی رخت از جهان بربست و دوستداران و علاقه‌مندان خود را در غم و اندوه باقی گذاشت. استاد نیازجان که در گمیشان استان گلستان به دنیا آمد، فارغ‌التحصیل زبان روسی از انجمن روابط ایران و شوروی بود و از 30 سال پیش پژوهش و بررسی در مورد فرش ترکمن را آغاز کرد.
او حدود 2 سال پیش در گردهمایی گنجینه‌های از یاد رفته هنر ایران توسط فرهنگستان هنر با همکاری موسسه هنر پژوهشی نقش‌جهان مورد تجلیل قرار گرفت. مرحوم استاد نیازی آن چنان‌که خود در زمان حیاتش بیان کرده بود، علت گرایش و تمایلش به احیای نقش‌های فرش ترکمن، شرکت در نمایشگاه فرش تهران در سال 1356 بود که در آن با یک ترکمن افغانی آشنا می‌شود.
ترکمن افغانی در زمینه صادرات فرش ترکمن به آلمان فعالیت می‌کرد و دریافته بود که فرش‌های ترکمن با توجه به نقش و اصالت خود در آلمان مشتریان بسیاری دارد. استاد پس از این ملاقات به اهمیت فرش ترکمن پی می‌برد و با دقت بسیار به مطالعه نقوش این فرش می‌پردازد و متوجه می‌شود هر یک از طوایف ترکمن نقش‌های خاص خود را دارند.
او به فکر احیای این نقوش می‌افتد و در نهایت درمی‌یابد 811 نقش فرش در بین اقوام ترکمن موجود هستند؛ نقوشی که بازگوکننده بخشی از تاریخ و فرهنگ قوم ترکمن‌اند.استاد نیازی حدود 35 سال از عمرش را صرف تحقیق در این خصوص می‌کند که ضمن آن به بالا بردن و ارتقای کیفیت فرش ترکمن نیز مبادرت می‌ورزد.
زنده‌یاد نیازی همچنین در جریان تفحص و تحقیقات خود، نقش قالی ترکمن را با طراحی در کاغذهای شطرنجی به شکل عملی اجرا کرد و فرصت‌های تازه‌ای را ابداع کرد. علاوه بر این نیز به جمع‌آوری نظرات و دیدگاه‌های نویسندگان و هنرمندان در مورد فرش ارزشمند ترکمن پرداخت و در آنها تامل کرد.
مرحوم نیازی که تقریبا تمام عمرش را فرش بافت، برای معرفی فرش ترکمن، علاوه بر کار تحقیق، در بیش از 50 نمایشگاه داخلی و خارجی شرکت کرد و مورد تقدیر نیز قرار گرفت.
از این هنرمند بزرگ و تلاشگر گلستانی، تمبر یادگاری با عکس وی به جا مانده و البته کتابی با عنوان «نیاز جان و فرش ترکمن» به کوشش ذبیح‌الله بداغی درباره وی تالیف شده است.
مرحوم استاد نیازی چهره ماندگار فرهنگی و هنری کشورمان، اکنون در آرامگاه آق قایه گنبد آرام گرفته است. روحش شاد و نامش تا ابد زنده باد.
همشهری استانها
